Çekte Karşılıksızlık Harici Ödemeye Engel Teşkil Edebilecek Diğer Sebeplerin Banka Görevlisinin Karşılıksızdır İşlemi Yapmaması Suçuna Etkisi
Author :
Abstract
Çek, havale esasına dayalı bir ödeme aracı olup, düzenleyicisinin bir başka kişi (muhatap) üzerine tevdi ettiği para ile ilgili olarak muhatabın doğrudan doğruya tasarrufta bulunabilmesine olanak sağlar ve böylelikle üçüncü bir kişiye (lehtar) karşı olan para borcunu ifa etmesine imkan oluşturur. Kanun koyucu, banka görevlisinin kısmen veya tamamen karşılığı bulunmayan çekle ilgili olarak, talebe rağmen, karşılıksızdır işlemi yapmaması eylemini şikayete bağlı bir suç olarak düzenlemiştir. Bu makale, çek hukukunda banka görevlisinin karşılıksızdır işlemi yapmaması suçunun, çekin karşılıksızlık haricindeki başka sebeplerle ödenmemesi durumlarından nasıl etkilendiğini incelemektedir. 5941 sayılı Çek Kanunu ve ilgili mevzuat çerçevesinde, çekin ibrazında hesapta yeterli karşılığın bulunmaması halleri dışında, çekin geçerliliğini etkileyen veya ödemeyi engelleyen diğer hukuki sebeplerin (örneğin, iptal kararı, sahtecilik iddiası, hamilin meşru hamil olmaması gibi) varlığı durumunda, banka görevlisinin karşılıksızdır işlemi yapma yükümlülüğü ve bu yükümlülüğe aykırılığın suç teşkil edip etmediği tartışılmaktadır. Çalışmada özellikle ödemeye hazır bir çekten bahsedilemeyen hallerden bu durumun suçun konusu üzerindeki etkisi ile ihmali harekete ilişkin yükümlülüğü teşkil eden talep unsurunun suçun hareket unsuru üzerindeki etkisi ele alınacaktır. Çekin ödenmesine engel teşkil eden karşılıksızlık harici diğer hukuki sebeplerin varlığına rağmen banka görevlilerine karşılıksız işlemi yapmasına ilişkin talepler ve bu talepleri destekleyen içtihatlar gelişmesi neticesinde uygulamada tereddütler meydana gelmektedir. Bu tereddütlerin bir ceza normu olan karşılıksızdır işlemi yapmama suçunun ticaret hukuku perspektifiyle ele alınarak giderilebilmesi çalışmamızın temel amaçlarından birini oluşturmaktadır. Ayrıca, banka görevlisinin sorumlulukları, çekin geçerlilik ve ibraz şartları ile ilgili kontrolleri ve müşteri sırrı niteliğindeki bilgilerin açıklanması hususları da bu kapsamda incelenmiştir.
Keywords
Abstract
A cheque serves as a payment instrument founded on the principle of transfer and remittance, empowering the drawee to directly disburse funds entrusted by the drawer to a third party (the payee), thereby fulfilling a monetary obligation. The legislator has criminalized the act of a bank officer failing to annotate a cheque with a "non-sufficient funds" (NSF) notation, contingent upon a complaint, even when the cheque lacks partial or full coverage despite a demand for such annotation. This article examines the implications of legal impediments, other than insufficient funds, on the offense of a bank officer's failure to make an NSF annotation. Within the framework of Cheque Law No. 5941 and related legislation, this study investigates whether a bank officer remains under a legal obligation to apply an NSF annotation—and whether failure to do so constitutes a criminal offense—when alternative legal obstacles to payment exist. Such obstacles may include court-ordered cancellations, allegations of forgery, or instances where the presenter is not the legitimate bearer. Particular emphasis is placed on the impact of situations where a cheque cannot be considered "ready for payment" on the legal subject of the offense. Furthermore, the influence of the demand element—which constitutes the omission-based actus reus—on the offense's action element is thoroughly analyzed. In banking practice, ambiguities have emerged concerning requests made to bank officials to process cheques as unpaid, even when legal grounds other than insufficient funds exist to obstruct payment. These ambiguities are further complicated by the emergence of judicial precedents supporting such requests. A primary objective of this study is to resolve these uncertainties by examining the offense of failing to process a cheque as unpaid—a criminal provision—from a commercial law perspective. Additionally, this research explores the responsibilities of bank officials, their obligations regarding the validity and presentation conditions of cheques, and the disclosure of information protected by banking secrecy.
